به گزارش پایگاه خبری«عصرکالا» به نقل از ایرنا ، چگونگی سنجش و تفکیک موادغذایی و کالاهای با کیفیت و مفید از کالاهای بی کیفیت از گذشته های دور به دغدغه ای برای انسان ها تبدیل شده و بشر در طول تاریخ همواره به دنبال تولید کالاهایی بود که از مواد مرغوب ساخته شده و همچنین کارایی و طول عمر بیشتری داشته باشند چرا که توجه به این معیارها، افزایش تقاضا را نیز در پی داشت. حرص و سودجویی برخی تولیدکنندگان باعث شد که به تدریج کالاهایی وارد بازار شوند که به رغم تبلیغ های فراوان از کیفیت مناسب بی بهره اند.
افزایش آگاهی مردم از کیفیت کالاها در کنار علاقه تولیدکنندگان به تولید و فروش بیشتر سبب توجه همگان به موضوع مهم کیفیت شد. در نتیجه به تدریج کالاهایی در جوامع مختلف به بازار آمدند که با علامت استاندارد از دیگر کالاها متمایز شدند. این قبیل از کالاهای متمایز شده، اطمینان خاطر بیشتری را به مشتری می داد.
تعریف های گوناگونی از استاندارد ارایه شده است که در کلی ترین آنها می توان اینگونه بیان کرد: «استاندارد عبارت است از: نظمی مبتنی بر نتایج ثابت علوم، فنون و تجربه های بشری که به صورت قواعد، مقررات و نظام هایی به منظور ایجاد هماهنگی و وحدت رویه، افزایش میزان تفاهم، تسهیل ارتباطات، توسعه صنعت، صرفه جویی در اقتصاد ملی و حفظ سلامت و ایمنی عمومی به کار رود».
در ایران نیز اهمیت تولید و استفاده کالاهای استاندارد قدمتی طولانی دارد و پیشینه استفاده از کالاهای استاندارد به 1304 خورشیدی باز می گردد. در این سال نخستین اقدام ها در ارتباط با استاندارد و استاندارد نویسی در کشور با تصویب قانون اوزان و مقیاس ها آغاز شد. در 1332 خورشیدی سازمان یاد شده در قالب یک اداره آزمایشگاهی زیر نظر اداره بازرگانی آغاز به کار کرد. عمده فعالیت این اداره در زمینه کنترل کالاهای وارداتی، صادراتی و تولیدات داخل کشور بود. در 1339 هجری خورشیدی قانون «اجازه تاسیس موسسه استاندارد ایران» در شش ماده به تصویب مجلس شورای ملی رسید. در این سال ایران به صورت رسمی به عضویت سازمان بین المللی استاندارد درآمد.
در عرصه بین الملل نیز لزوم رعایت استاندارد به عنوان معیاری جهانی با استقبال زیادی روبرو شد. لازمه وجود نهادی بین المللی در سطح جهان برای کنترل کیفیت کالاها، اندیشه تشکیل سازمان بین المللی استاندارد(ISO) را در ذهن مسوولان کشورها پروراند. به این ترتیب در چهاردهم اکتبر 1946 میلادی در نشستی با حضور رییسان موسسه های استاندارد 25 کشور در لندن انگلیس پیشنهاد تشکیل این سازمان مطرح شد و این نهاد فعالیت خود را به صورت رسمی در 23 فوریه 1947 آغاز کرد. اکنون مکان دایمی این سازمان در ژنو سوییس قرار دارد. سازمان غیردولتی استاندارد اکنون در راستای فعالیت های خود به طور گسترده به تعیین استانداردهای کلی و جزیی برای هماهنگ و همگون سازی شاخص های متفاوت جهانی می پردازد و به صورت یک کنسرسیوم به صورت فعال با دولت ها ارتباط دارد. ضرورت توجه به استاندارد بودن کالاها باعث شد که از 1970میلادی چهاردهم اکتبر به نام روز جهانی استاندارد تعیین و نامگذاری شود.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی به مناسبت فرارسیدن روز جهانی استاندارد با «علی جلالی» عضو هیات مدیره انجمن علمی استاندارد ایران و مدرس بین المللی به گفت وگو پرداخت.
علی جلالی درباره موضوع شعار امسال استاندارد و دلایل استفاده از این شعار گفت: «استانداردها اعتماد سازند»، به عنوان شعار امسال روز جهانی استاندارد برگزیده شده است. در توجیه دلایل استفاده از این شعار اینگونه آمده است که: استانداردها ما را به روش ها و آیین کارهای اطمینان بخش با چارچوب های قابل اعتماد همکاری متصل می کنند. تعامل های اجتماعی برمجموعه ای از معیارها، مفهوم ها و معانی پایه ای دارای احترام عمومی تکیه دارد و استانداردهای بین المللی با مدون سازی این معیارها دسترسی همگانی به آنان را تضمین می کند».
عضو هیات مدیره انجمن علمی استاندارد با اشاره به ضرورت بازنگری در کیفیت کالاهای استاندارد تصریح کرد: شمار زیادی از کالاهای استاندارد وجود دارد که سطح رضایت مشتری ها و مصرف کننده ها نسبت به آنها در حال تغییر است. چون همواره به مرور زمان نیازهای انگیزشی مشتریان تبدیل به نیازهای اساسی آنها می شود. به عنوان نمونه در نخستین سال های تولید خودرو، وجود لاستیک زاپاس در ماشین ها به نیاز اساسی تبدیل نشده بود اما با گذشت زمان داشتن این امکان به ضرورتی پر اهمیت برای مصرف کننده تبدیل شد و اکنون یکی از پایه ای ترین خواسته های مشتری به شمار می رود. بنابراین باید تصمیم های لازم و جدی در زمینه بازنگری استاندارد در بازه های زمانی کوتاه تر گرفته شود.
وی در ادامه با نگاهی مقایسه ای به واکاوی میزان توجه و اهمیت مقوله استاندارد در جهان و ایران پرداخت و بیان داشت: در جهان و به ویژه اروپا به موضوع استاندارد محصول و استانداردهای مدیریتی همچون ISO9001 (مدیریت کیفیت) و ISO 14001 (مدیریت زیست محیطی) و... توجه فزاینده ای شده است. یکی از استاندارد هایی که اکنون در جهان مطرح است، استاندارد CE محسوب می شود که مجوز ورود کالا به بازار اروپا را دارد. در ارتباط با ایران باید گفت که در چند سال گذشته فعالیت های مناسب و شایان توجهی برای افزایش فرهنگسازی تولید، ارایه و مصرف کالاهای باکیفیت و استاندارد صورت گرفته است. به عنوان نمونه اکنون مصرف کننده ها در زمان خرید محصول به نشان استاندارد آن دقت می کنند. با وجود همه پیشرفت ها اما تولیدکننده ها و ارایه دهندگان خدمات در بعضی از حوزه ها نسبت به رقبای اروپایی خود فاصله زیادی دارند و در این زمینه هنوز جای کار وجود دارد.
همچنین بسیاری از استانداردها در ایران، ترجمه هستند و به عبارتی هنوز «ایرانیزه» نشده اند. به همین دلیل استانداردهای یاد شده در برخی موارد ملموس نبوده و درک درستی از ماهیت آن ایجاد نمی شود. افزون بر آن، هر چند که سازمان ملی استاندارد که وظیفه تدوین استاندارد های ملی را بر عهده دارد در چند سال اخیر رشد بسیار خوبی در زمینه تدوین داشته است اما همچنان استانداردها نیاز به بروز رسانی دارند و این موضوع در شماری موارد هنوز در کانون توجه مسوولان قرار نگرفته است.
علی جلالی با اشاره به جایگاه ایران در استفاده از کالاهای با کیفیت و استاندارد در مقایسه با جهان افزود: جایگاه ایران برپایه تنوع محصول ها و کالاها متفاوت است. به عنوان نمونه ایران در حوزه صنایع غذایی جایگاه قابل قبولی دارد. در زمینه وسایل نقلیه مانند موتورسیکلت در مدت زمان کمی سرعت پیشرفت مناسب بوده اما هنوز تا رسیدن به حد مطلوب راه بسیاری باقی مانده است، در خودروسازی از لحاظ پیاده سازی سیستم های مدیریت کیفیت بیشتر قطعه سازان خودرو دارای گواهینامه ISO/TS 16949 هستند و در زمینه قطعه سازی مزیت نسبی ایجاد شد اما در تولید خودرو به دلیل سبقت گرفتن رقبای خارجی و نبود بازار رقابتی مناسب پیشرفت چندانی در این خصوص به وجود نیامده است.
عضو هیات علمی انجمن ملی استاندارد ایران با تاکید بر اهمیت سنجش میزان مطابقت کیفیت کالاها با استانداردهای پذیرفته شده پس از رسیدن آن به دست مشتری و بازخوردگیری از رضایت خریدار گفت: در سازمان هایی که به استاندارد اهمیت می دهند به طور قطع پس از فروش از مصرف کننده نهایی بازخورد گرفته می شود، سپس نتایج این بازخورد ارزیابی و تحلیل شده و به نیازهای مشتری رسیدگی می شود. در این آزمایش از تکنیک هایی مانند QFD (گسترش عملکرد کیفیت) برای طراحی محصولات متناسب با نیازها و انتظارات مشتری استفاده می کنند. اما یکی از دلایل نارضایتی مصرف کنندگان به شرایط نگهداری پس از تولید باز می گردد. به عنوان نمونه، لبنیات در کارخانه ها با استاندارد قابل قبول تولید می شود اما به دلیل شرایط نگهداری نامناسب در مغازه ها و سوپر مارکت ها فاسد شده و یا افت کیفیت پیدا می کنند.
عضو هیات مدیره انجمن ملی استاندراد ایران راهکارهای افزایش نظارت بر استاندارد کالاها را بر شمرد و افزود: نظارت، بازرسی و ممیزی ابزارهایی هستند که به تنهایی برای پیشرفت و توسعه استاندارد کالاها کافی نیستند. بزرگترین راهکاری که می تواند موجب پیشرفت سطح استاندارد شود، ایجاد رقابت است که از این راه مصرف کننده قدرت و تنوع انتخابی بیشتری داشته باشد. استاندارد تنها مربوط به کالا نیست بلکه استاندارد خدمات هم وجود دارد. در واقع استاندارد سازی در حوزه کالاها پیشتازتر از خدمات هستند. در بسیاری از خدمات مثلا توریستی، حمل و نقل زمینی و آموزشی نیاز به توجه و کار کردن بیشتری وجود دارد.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا کالاهای با مُهر استاندارد از کیفیتی بالاتر از کالاهای بدون نشان برخوردارند یا این کالاها هیچ تفاوتی با کالاهای دیگر ندارند، توضیح داد: بی شک کالاهایی که مهر استاندارد دارند از حداقل کیفیت و استاندارد های لازم برخوردارند زیرا به آنها نظارت می شود. همه واحدهای تولیدی کالا یک مدیر کنترل کیفی دارند که زیر نظر سازمان استاندارد در واحد تولیدی کار می کنند، این افراد آموزش های لازم را برای کنترل کالاها دریافت می کنند اما ممکن است یک کالای با نشان استاندارد نتواند انتظارات مشتریان را برآورده کند چرا که امکان دارد محصول مشابه خارجی از مشخصات کیفی بالاتری در نظر خریدار برخوردار باشد. کاستی دیگر اینکه درباره خدمات پس از فروش ممکن است یک تولید کننده خارجی این ادعا را داشته باشد که در صورت نارضایتی تا پس از یکسال محصول فروخته شده را به طور کامل باز پس می گیرد اما تولید کننده لوازم خانگی ایرانی ممکن است نتواند این خدمت را ارایه کند.
علی جلالی در پایان درباره انواع استانداردها بیان داشت: دو نوع استاندارد وجود دارد، استاندارد محصول و استاندارد سیستم های مدیریتی. استاندارد سیستم های مدیریتی مانند مدیریت کیفیت ( ایزو 9001:2015 ) که برای شرکت ها وسازمان ها صادر می شوند یعنی سازمان سیستم مدیریت کیفیت خود را تحت کنترل دارد. به طور قطع سازمانی که از سیستم مدیریت کیفی قوی برخوردار باشد، باید بتواند محصول با کیفیت ارایه کند اما متاسفانه مشکل در اینجاست که بعضی از شرکت های فعال در ایزو گواهینامه های معتبر صادر نمی کنند و یا برخی از این آنها تنها به فکر دریافت گواهینامه هستند نه اثربخشی سیستم. از این رو در سال های گذشته که تحریم وجود داشت شرکت های نامعتبر در این حوزه زیاد شده اند اما امیدواریم با برطرف شدن تحریم ها دوباره شرکت های معتبر به فعالیت اثر بخش، با کیفیت و استاندارد خود باز گردند.