به گزارش پایگاه خبری«عصر کالا» به نقل از همشهری، تعریف جدیدی که از قدرت در جهان ارائه شده، به نام «اثر شبکه» شناخته می‌شود. در این تعریف، هرکس شبکه و ارتباطات قدرتمندتری داشته باشد، قدرتمندتر و در نتیجه، ثروتمندتر است. با این حساب، مدیر فیسبوک با داشتن چند میلیارد کاربر، یکی از قدرتمندترین انسان‌های جهان است. کشور تحت سلطه او مدتی پیش واتس‌اپ و اینستاگرام را نیز خرید تا پرطرفدارترین اپ‌ها و شبکه‌های اجتماعی را در اختیار داشته باشد. امپراتوری زاکربرگ حالا حداقل اطلاعات 2.7 میلیارد نفر از مردم جهان را در اختیار دارد. چندی پیش هم زمزمه‌های ایجاد یک پول دیجیتال جدید مبتنی بر شبکه‌های اجتماعی توسط فیسبوک شنیده شد؛ پول جدیدی که می‌تواند زندگی دست‌کم 2 تا 3 میلیارد انسان را در اختیار بگیرد. همه اینها به ‌معنای قدرتمندتر شدن فیسبوک و البته مرد شماره یک آن، مارک زاکربرگ است. این قدرت جنبه‌های مختلفی دارد و بعضی‌ها می‌گویند، می‌تواند خطرناک هم باشد.

سلاح داده؛ قدرتمندترین جنگ‌افزار جهان

یک استاد دانشگاه می‌گوید، با روندی که فیسبوک در پیش گرفته، مارک زاکربرگ به‌زودی از قدرتمندترین دولت جهان پیشی می‌گیرد و می‌تواند با داده‌هایی که در اختیار گرفته، سرنوشت جهان را تغییر دهد. زیرنظر گرفتن فعالیت‌های میلیاردها انسان در جهان یا در ساده‌ترین حالت، در اختیار داشتن داده‌های آنها حتی با فرض حفظ امنیت آنها، می‌تواند قدرت روزافزون غول بزرگ دنیای فناوری را در پی داشته باشد. اسکات گالووی -پروفسور مدرسه بازرگانی دانشگاه نیویورک - حتی پا را از این فراتر می‌گذارد و در گفت‌وگو با بلومبرگ از تعبیر «خطرناک‌ترین مرد جهان» برای نامیدن زاکربرگ استفاده می‌کند. به گفته او سلاحی که فیسبوک در اختیار دارد نیز از جنس جدیدی است؛ داده‌های میلیاردی می‌تواند سرنوشت جهان را تغییر دهد، چنان‌که در یک نمونه بسیار کوچک، وضعیت انتخابات آمریکا را به نفع گروه دیگری تغییر بدهد. او در گفت‌وگو با بلومبرگ می‌گوید، ادغام 3پلتفرم جهانی(فیسبوک، واتس‌اپ و اینستاگرام) در یک سامانه می‌تواند تمام جهان را در دستان یک نفر قرار دهد و این امر خطرات بالقوه‌ای خواهد داشت؛ «مارک زاکربرگ در تلاش است که داده‌های پشتی واتس‌اپ و اینستاگرام را تحت هسته پلتفرم فیسبوک در بیاورد. با این کار او صاحب یک پلتفرم ارتباطی خواهد بود که 2.7میلیارد کاربر یکتا دارد. این ایده که یک نفر به تنهایی الگوریتم‌های رمزگذاری مربوط به چند میلیارد انسان در جهان را در اختیار داشته باشد، ترسناک است؛ آن‌هم درحالی‌که آن کاربر هیچ نقشی در این فرایند نداشته است». او درباره ایده‌اش این‌طور توضیح می‌دهد: «فکر کنید در یک جمع نشسته‌اید و در مورد یک موضوع خاص حرف می‌زنید. یک نفر غریبه هم آنجاست که حرف‌تان را گوش می‌کند. در گوشه‌ای پنهانی نشسته و زیاد در دیدرس نیست. نمی‌خواهید آنجا باشد اما نمی‌توانید بیرونش کنید».

سابقه بد فیسبوک در حفاظت از کاربر

این استاد دانشگاه می‌گوید، آنچه او را درباره استفاده نادرست از این داده‌ها بیشتر نگران می‌کند‌، سابقه بد فیسبوک در این زمینه است؛ «لکه‌های سیاهی که در جریان انتخابات آمریکا و پروپاگاندا در مسیر روسیه در کارنامه فیسبوک ثبت‌شده، باعث نگرانی است. این سوابق بد نشان می‌دهد فیسبوک نتوانسته به‌خوبی از داده‌های کاربرانش محافظت کند. شاید بعضی‌ها بگویند یک شرکت ثالث و نه خود فیسبوک در این زمینه مقصر بوده و کمپانی اصلی در نگهداری از داده‌های کاربرانش اهتمام دارد. من در این‌باره شک دارم و کمپانی اصلی را مقصر و مسئول می‌دانم.» اسکات گالووی درباره اینکه زاکربرگ هیچ‌گاه نگفته از آنچه او «سلاح داده» ‌می‌نامد، استفاده نخواهد کرد می‌گوید: «این بی‌تعهد بودن زاکربرگ نسبت به استفاده نامطلوب از سلاح داده نگران‌کننده است.» البته فیسبوک پیش‌تر خبرهایی منتشر کرده که نشان می‌دهد به فکر توسعه زیرساخت‌های امنیتی و حفاظت‌شده برای نگهداری از داده‌های کاربرانش است. گالووی اما می‌گوید که همین ساختارها را نیز می‌توان به مثابه یک حرکت دفاعی درنظر گرفت. انگار این سامانه می‌خواهد سلاحش را قدرتمند و آن را برای خودش حفظ کند.

نتیجه سرشاخ شدن ترامپ و زاکربرگ

به گفته گالووی، یکی از سناریوهای ساده می‌تواند به تقابل دولت آمریکا و فیسبوک برگردد؛ دولتی که برخی آن را دارنده بزرگ‌ترین اقتصاد دنیا می‌دانند و معتقدند سرشاخ شدن با آن پرهزینه است. اما فیسبوک و زاکربرگ به گفته گالووی قدرتمندتر از دولت آمریکاست و اگر نیاز باشد، می‌تواند جلوی درخواست‌هایش بایستد؛ «فرض کنید دولت آمریکا به هر دلیلی بخواهد فیسبوک را از رده خارج کند. کمپانی بارها گفته شکست فیسبوک امکان ندارد مگر اینکه کسی بتواند کل پلتفرم‌های ارتباطی‌اش را برای همیشه مختل کند یا کلید کارکردشان را در اختیار بگیرد. این هم غیرممکن است چون فارغ از بحث‌های فنی، اقتصاد تعداد زیادی از آدم‌های جهان به این سامانه‌ها وابسته است. در نهایت اگر هم قرار باشد فیسبوک از دسترس خارج شده یا به شخص دیگری واگذار شود، باید امتیازهای فراوان اقتصادی و... به صاحب اصلی آن پرداخت شود.»

وی‌چت؛ دولت تازه اقتصادی در چین

چین اما در این بازار می‌تواند با فیسبوک وارد رقابت شود. کمپانی‌های ارائه‌دهنده پیام‌رسان‌های چینی مثل وی‌چت (با حدود یک میلیارد کاربر فعال ماهانه) می‌توانند شانه به شانه فیسبوک جلو بروند. گالووی می‌گوید: «اگر قرار باشد کسی در گفت‌وگوهای اقتصادی آینده بین کشورها شرکت کند، نقش این کمپانی‌های چینی و آمریکایی را نمی‌توان نادیده گرفت. آنها با حجم داده‌های حدود 4میلیارد کاربر در دنیا می‌توانند کره زمین را کاملا به بازی بگیرند؛ کاری که در اختیار هیچ قدرت نظامی و سیاسی‌ای در جهان نیست. هزینه این بازی نیز به اندازه جنگ‌افروزی‌های قدیمی، با راه انداختن توپ و تفنگ امکان‌پذیر نخواهد بود، فقط به مغزهایی نیاز دارد که استراتژی‌ها را می‌چینند و نیروهای فنی که آن را اجرا می‌کنند. اگر روزی وی‌چت و فیسبوک از بین بروند، معلوم نیست سرنوشت آدم‌ها به کجا کشیده خواهد شد.»